به قلم م. م. دیاکونوف (درگذشت: 1999م)
فرستنده: سید محمد ناطقی
روابط و مناسبات برده فروشی که در دوره پارت ها وجود داشت در دوره ساسانیان نیز به قوت خود باقی بود و در روایات و اخباری که نقل شده پیوسته از آنها یاد شده است.
یکی از وزرای مشهور بهرام پنجم و یزدگرد دوم به نام مهرنرسی به لقب «هزار بندک» مشهور بوده یعنی کسی که مالک هزار بنده است.
در مجموعه قوانین ساسانیان به نام «متکدان هزار داتستان» درباره برده ها مطالب بسیار جالب و سودمندی موجود است. این اثر با استفاده کامل از نوشته های حقوقی دوره ساسانی در ابتدای قرون ششم و هفتم تألیف و تنظیم شده است… مجموعه مذکور آرا و قرارهای مربوط به حقوق خانواده و مالی را در بردارد. پس از انقراض ساسانی فقط همین فصول گردآوری شده، در جوامع زرتشتی ایران و هند مورد استفاده قرار گرفت.
در این مجموعه فصل مخصوصی برای برده ها تخصیص داده شده ولی اطلاعات مربوط به آنها و نقش آنان در اجتماع و وضع حقوقی آنها به طور پراکنده و متشتّت در این مجموعه بیان گردیده است…
بردگان را می خریدند و می فروختند و حتی حد متوسط قیمت یک برده پانصد درهم تعیین شده بود. آنها را به عنوان هدیه به یکدیگر می دادند و وقف معابد می نمودند و گرو می گذاشتند و در صورت ارتکاب بعضی از جرائم، افراد را به امور بردگی می گماشتند.
ضمناً یک سیستم بسیار پیچیده و غامضی در مورد آزادی بردگان نیز وجود داشت. برده ها تحت شرایط خاصی می توانستند مالک باشند و وارد معاملات شوند.
مواردی هم وجود دارد که اهالی یک شهر و یا سرزمینی در موقع تصرف جمعاً به بردگی درمی آمدند ولی آنچه در این مجموعه قابل توجه و اهمیت است این است که از وجود برده ها در امور کشاورزی استفاده می کردند و آنها را همراه با زمین می فروختند و به طوری که معلوم است هنوز در قرن نهم در بین النهرین جنوبی ده ها هزار برده در امور آبیاری و یا بهبود وضع اراضی تحت کشت اشتغال داشتند.

منبع:
تاریخ ایران باستان، م. م. دیاکونوف، مترجم: روحی ارباب، ص 405 ـ 407.